Ginseng nedir?
Latince ismi Panax olan ginseng bitkisi, dayanıklı ve çok yıllık bir bitkidir. Özellikle Uzakdoğu’da ve Amerika kıtasında kendiliğinden yetişebilen bir bitkidir. Kore’de yetiştirilen ginseng türü olan Kore ginsengi (Panax quinquefolius) ve Amerika’da yetiştirilen Amerikan ginsengi hemen hemen aynı etken madde içeriğiyle benzer etkileri gösterir fakat en makbulü Kore ginsengidir. Bitki ekildikten 3-9 yıl sonra kökleri hasat edilebilir ve en etkili kısmı da kökleridir. Kökün kaliteli bir olgunluğa ulaşması için en az 6 yıl yetişip öyle mahsül alınması gerekir bu ginsengin değerini ve etkisini arttırır. Ginseng bitkisi 100 yıldan uzun yaşar. Aynı zamanda ginseng bitkisinin yapraklarından da faydalanılmaktadır.
Ginsen Çeşitleri Nelerdir?
İnsan şekline benzerliği nedeniyle Çince ’ insan bitkisi ‘ olarak adlandırılan ginseng in iki farklı çeşidi vardır. Bunlar Asya ginsengi ve Amerikan ginsengidir. Asya ginsengi aynı zamanda Panax ginseng, Çin veya Kore ginsengi, ya da kırmızı ginseng olarak adlandırılır. Panax anlam olarak her şeyi iyileştiren demektir.
“Ginseng kökü insan şekline ne kadar benziyor ise o kadar kıymetlidir„
Bir başka genel olarak Ginseng olarak bilinen bitki Sibirya ginsengidir (eleuthero). Ancak bu orijinal ginseng sayılmamaktadır zira kökünde “ginsenoit” olarak adlandırılan aktif maddeyi içermemektedir. Ancak sibirya ginseng, faydaları açısından diğer gerçek ginseng tipleri ile benzer iyileştirici özelliklere sahiptir, benzer ginseng yararları sağlar.
Ginseng kökü 6 yıllık bir yetiştirme süresinden sonra hasat edilir ve tedavi amaçlı kullanılan bitkinin bu bölümüdür.
Ginsengin, bilhassa Asya ginsengi ve Sibirya ginsengi olarak bilinen bitkinin yararlarını anlatan birçok bilimsel çalışma vardır. Ancak, panax ginsengin gücü birçok faktöre bağlıdır. Yanlış ellerde, uzun vadeli kullanım için bu bitki fazla kuvvetli veya fazla uyarıcı olabilir.
Ginseng nasıl kullanılır?
Ginsengin kullanım önerimi genel olarak en az 3 hafta ve en fazla 2-3 ay olarak tavsiye edilmektedir. Bazı uzmanlar 3 hafta kullandıktan sonra birkaç hafta kullanıma ara verip daha sonra yine başlanabileceğini belirmektedirler.
Uzakdoğuda ve Amerika’da ginseng bitkisi taze olarak bulunabildiği için yemeklerde de kullanılabilmektedir. Ancak dünyada yaygın olarak kuru şekilde tüketilir. Bitkinin dilimlenerek kurutulmuş veya toz haline getirilmiş kökleri ve kurutulmuş yaprakları kullanılır. Çay şeklinde demlenerek, toz haline getirilip kapsül veya tablet olarak da kullanılmaktadır. Toz halini bal pekmez vs. ile karıştırarak macun şeklinde de tüketebilirsiniz.
Ülkemizde en yaygın kullanım şekli tablet ve kapsül ginsenglerdir. Tablet ve kapsüllerde kullanım şekil ve miktarları kutu üzerindeki tavsiyeye göre kullanılması en doğrusudur çünkü mg. ve içeriklere göre değişkenlik gösterebilir.
Ginseng pahalı bir köktür bu sebeptendir ki sahtesi piyasada oldukça çok olan bir üründür. Aldığınız gineng ürünün markasının güvenilir olması çok önemlidir aksi takdirde etkisini görememeniz en olası ve iyi ihtimaldir çünkü daha kötüsü zararda görebilirsiniz içeriğine göre. Ülkemizde kaliteli ginseng tabletleri üreten bazı firmalar mevcut bunun dışında da Kore’den ithal orijinal ürünler tercih etmeniz en iyisi olacaktır. Çünkü Kore’de ginseng kutsal bir bitki gibi birşeydir üretimi devlet kontrolünde yapılır ülkenin en önem verdiği şeylerden birisidir ginseng bitkisi. Fakat bu konuda da dikkatli olmanız çok önemli maalesef Kore’den ithal görüntülü sahte ginsengler de çok piyasada çok düşük fiyatlarla insanları kandıran maalesef çok fazla ginseng satıcısı var sahte ve gerçek ayrımını sadece fiyattan da yapmak mümkün değil bildiğiniz güvendiğiniz satıcıları ve markaları tercih ediniz. Daha öncede belirttiğimiz gibi ginseng oldukça değerli ve pahalı bir bitkidir orjinalinde en az 6 yıl yetişmesi 1 yılda kuruma süreci yani en iyi ihtimalle 7 yılda bir mahsül alınan özel bir bitkidir.
Ginseng çayı nasıl demlenir?
Toz ginseng ile: Yarım tatlı kaşığı ginseng kökü tozu, 1 su bardağı soğuk su ile karıştırılır. Kaynama noktasına gelene kadar ısıtılır, daha sonra altı kısılarak 10 dakika boyunca ısıtılmaya devam edilir. Fazla kaynamamasına dikkat edilmelidir. Altı kapatıldıktan sonra 10 dakika boyunca ağzı kapalı olacak şekilde demlenir.
Tane ginseng kökü ile: Bir parmak ebatlarındaki ginseng kökü parçaları, bir su bardağı sıcak suya ilave edilir ve 5 dakika boyunca kaynatılır. Ağzı kapatılarak 10 dakika demlendikten sonra süzülerek içilebilir.
Ayrıca toz ginsengi bal, pekmez vs. ile karıştırarakta tüketebilirsiniz günde 1 tatlı kaşığına kadar ginsengi istediğiniz miktarda bir malzeme ile karıştırarak yiyebilirsiniz.
Ginsengin Faydaları Nelerdir?
• Ginseng güçlü bir genel takviyedir. Beden üzerindeki etkileri lokal değildir ve böylelikle ginsengin yararlarından biri bütün vücudu kuvvetlendirmesi ve bütün vücut sistemlerini dengelenmesine yardımcı olmasıdır. “Adaptojen” insan sağlığı üzerinde ginsengin düzenleyici etkisini izah etmekte kullanılan terimdir. Ancak, hızlı bir şekilde tamirden ziyade zaman içinde yavaşça etki eder. Tam sonuçlarını görmek için birkaç ay kullanmanız gerekir.
• Adaptojenik etki, bir drogun birden fazla aktif madde içererek duruma göre farklı etkide bulunmasıdır. Ginsengin adaptojenik etkide bulunmasının nedenlerinden biri de böbrek üstü bezini desteklemesidir.
• Ginsengin diğer kullanımları pek çoktur. Ginseng bütün vücut için toniktir. Vücudun zayıflıklarla mücadelesine yardımcı olur, enerji düzeylerini yükseltir ve atletik performansı artırır.
• Bu bitki adrenal çalışmayı destekler ve dolayısıyla zihinsel ve fiziksel stres bağlantılı hastalıkları azaltmada çok etkilidir. Şayet kronik anksiyeteden, yorgunluktan rahatsızsanız veya sıkca stresli koşullara maruzsanız, ginseng baş etme kapasitenizi iyileştirebilir ve dayanıklılık ve gücünüzü artırabilir. Konsantrasyon eksikliğini gidermek için iyi bir yardımcıdır. Strese karşı dayanıklılığı artırır.
• Buna ilaveten, ginseng antioksidandır ve vücutta bağışıklık sistemi hücrelerinin sayısını arttıran önemli bir bağışıklık sistemini iyileştiricidir.
• Amerikalı bilim adamlarının yaptığı bir çalışmaya göre günde iki kez 200mg’lık ginseng kökü kapsülü alan kişilerin grip riski %31 oranında azalmıştır.
• Kolesterolü azaltıcı etkisi vardır. Karaciğeri toksinlerden temizler. Tümör gelişimini engellediği yapılan bazı çalışmalarda gösterilmiştir. Ayrıca radyoterapinin yan etkilerini azaltır.
• Bağışıklık sistemini desteklemesi, antioksidan özelliği, programlanmış hücre ölümü olarak adlandırılan apoptotizi uyarması, hücre çoğalmasını engellemesi gibi nedenlerden dolayı kansere karşı etkisi vardır.
• Laboratuar ve hayvan deneylerinde prostat, mide, böbrek, karaciğer, kalınbağırsak, beyin ve akciğer kanserlerine karşı etkisinin olduğu tespit edilmiştir. Prostat kanseri oluşturulmuş hayvanlarda kanserin gelişmini engellemiştir.
• Ginsengin çok sayıda başka kullanım alanları vardır. Bronşitin, astım ve dolaşım problemlerinin tedavisinde yararlıdır. Aynı zamanda diyabetten rahatsız insanlara kandaki kortizol hormonu düzeylerini düşürdüğü için yardımcı olur.
• Ginseng bitkisi cinsel performansı artırıcı doğal bir destek olarak da kullanılmaktadır. Hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalarda ginseng sperm düzeyinde artışa neden olmuştur.
• Bazı deneysel çalışmalarda ginsengin kan damarlarını genişleterek ereksiyona yardımcı olduğu tespit edilmiştir. Ginsengin ereksiyon sorununa karşı etki mekanizmasının nitrik oksitle ilişkili olduğu düşünülüyor.
• Ginsengin cinsel isteği artırıcı etkisinin ise testosteron düzeyini yükseltici etkisine bağlanmaktadır. Hayvanlar üzerindeki deneylerde ginsengin testosteron seviyesini etkilediği tespit edilmiştir. Burada sözü edilen ginseng türü gerçek kore ginsengidir. (Panax ginseng)
• Güney Koredeki Seoul Milli Üniversitesince yapılan bir araştırmaya göre beyaz kore ginsengi kökü alzheimer hastalarında algılamayı artırıcı etki göstermiştir. Alzheimer rahatsızlığı olanlarda etkili olabilmesi için devamlı kullanılması gerektiği belirtiliyor.
Her Ürün Gerçek Ginseng mi?
Ginseng kullandıktan sonra yan etkilere maruz kaldıklarını belirten bazı örnekler vardır. Ancak bunun ginseng’den dolayı değil ginseng etiketiyle satılan ve içeriğinde başka maddeler bulunduran ürünlerden de kaynaklandığı düşünülmektedir.
Bitkisel ürün üretimi serbest olduğundan kötü niyetli üreticiler bu konuda diledikleri gibi davranabilmektedirler. Örneğin bazı ginseng etiketli ürünlerde kafein kullanılmaktadır. Bu da kullanan kişiye enerji ve canlılık vermekte ve kullanıcı kafein aldığını bilmeden bunu kullanmaya devam etmektedir. Meydana gelen yan etkilerde bundan kaynaklandığı halde kayıtlara ginseng zararları olarak geçmektedir.
Ginsengin yararlarından biri olarak yüksek tansiyonu düşürerek normal hale getirdiği belirtilmesine rağmen başka kaynaklarda da tansiyon hastalarının ginsengi kullanmamaları gerektiği belirtilmektedir. Bu karışıklığın nedeni bu tür kafein içeren ürünlerin kullanılmasından sonra görülen şikayetlerden doğma ihtimali yüksektir.
Bu yüzden bir ürünü kullanırken onun kalitesinden ve gerçekliğinden emin olmak gerekmektedir. Yüksek tansiyon hastasının ginseng yerine her gün düzenli kafein almasının sonucunda fayda yerine zarar göreceği açıktır.
Ginseng Yan Etkileri Açısından Risk Taşır mı?
• Ginseng önerilen doz ve sürelerde kullanıldığı takdirde yan etkilere sebep olmaz. Ancak yine de bazı yapılan uyarıları belirtmek gerekir.
• Fibrokistik göğüs hastalığı ve göğüs kanseri olan kadınlar ginseng kullanmamalıdır.
• Ginsengin bazı kimyasal ilaçlarla birlikte kullanıldığında etkileşim yaparak sağlığı olumsuz etkilediğine dair bildirimler vardır. Mesela kan inceltici olarak kullanılan bazı ilaçlarla birlikte alındığında etkileşim yaptığı belirtilmiştir. Yine bazı kalp ilaçlarıyla da böyle bir durumun meydana geldiği belirtilmektedir.
• Genel anlamda belirtmek gerekirse eğer herhangi bir hastalık için ilaç tedavisine başlanmışsa doktora danışmadan aynı anda bitkisel bir ilacın kullanılması doğru bir davranış değildir. Bazı durumlarda bunlar birbirleriyle etkileşime girerek olumsuz sonuçlar doğurabilir.
• Yine ginseng ile ilgili bir örnek vermek gerekirse, şeker hastalarının diyabet ilacı kullanırken ginseng kullanmamalarına dair uyarılar bulunmaktadır. Çünkü ginsengin de şekeri düşürücü etkisi vardır. Aynı anda sentetik diyabet ilacıyla birlikte alındığında kişinin kan şekerinin bir hayli fazla miktarda düşmesine sebeb olabilir.
• Kalp ilaçlarıyla birlikte alınmamalı.
• Phenelzine sulfate içeren ilaçlarla beraber kullanıldığında ellerde titreme ve bazı psikolojik değişikliklere yol açabilir.
• Yüksek kan basıncından (tansiyondan), düzensiz kalp ritminden veya herhangi akut hastalıktan rahatsız olan kişilere ginseng kullanımı tavsiye edilmemektedir. Uzun vadeli kullanımda herhangi bir yan etkiyi yakından izlemelidir.
• Sibirya ginsengi daha güvenli bir tercih olarak kabul edilse de, herhangi potansiyel risklerden kaçınmaktan için, şayet belirli bir sağlık problemi için yüksek dozlar alıyorsanız her zaman bir uzmanın görüşünü almak daha güvenlidir.
Hamile ve Emziren Kadınlar Ginseng Kullanılabilir mi?
Çok net ve kesin bir bilgi olmamasına karşın yine de hamile ve emziren kadınlara önerilmemektedir. İngiltere’de yapılan bir araştırmada gebelerde ve emziren kadınlarda ginseng kullanımının yan etkilere sebeb olabileceği belirtilmiştir. Genel tıbbi pratiğe uygun olarak doktor onayı olmadan kullanılmamalıdır.